Yanık Yurt, APİKAM'da ziyaretçilerini bekliyor

Büyük İzmir Yangını odağında Kurtuluş Savaşı sürecinde Batı Anadolu’da büyük tahribata yol açan yangınları ele alan “Yanık Yurt - Kurtuluş Savaşı’nda İzmir ve Batı Anadolu Yangınları Sergisi”, İzmir Büyükşehir Belediyesi Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi’nde (APİKAM) açıldı. Pek çok arşivin birinci kere gün yüzüne çıktığı stantta, özel olarak tasarlanan bir teknikle yanık kokusu da hissedildi.

Büyük İzmir Yangını sonrası kentte inşa edilen birinci yapılardan biri olan APİKAM, kent tarihi için kıymetli bir standa konut sahipliği yapıyor. Küratörlüğünü Aybala Yentürk ve Nejat Yentürk’ün, proje koordinatörlüğünü ise İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi ve Müzeler Şube Müdürü Dr. Serhan Kemal Saygı’nın yaptığı “Yanık Yurt-Kurtuluş Savaşı’nda İzmir ve Batı Anadolu Yangınları Sergisi’ ziyaretçileriyle buluştu.

20 Haziran 2025 tarihine kadar ziyaret edilebilecek stant, İzmir Büyükşehir Belediyesi Lider Vekili Dr. Levent Yıldır, Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Pınar Okyay ve  25. ve 26. Periyot CHP milletvekili Zeynep Altıok’un iştirakiyle düzenlenen merasimle açıldı.

Fotoğraf, sinema, evrak ve objeler

Kurtuluş Savaşı sürecinde Batı Anadolu’da büyük tahribata yol açan yangınları geniş bir perspektifle ele alan standın odağında 1922’de yaşanan Büyük İzmir Yangını bulunuyor. Stant, Kurtuluş Savaşı yıllarında Batı Anadolu’da yaşanan yangınları, APİKAM Arşivi’nden, özel koleksiyonlardan ve birçok yerli ve yabancı kurumdan derlenen fotoğraf, sinema, evrak ve nesnelerle ortaya koyuyor. Stantta, Ulusal Mücadele’nin son günlerinde yaşanan yangınların daha evvel görülmemiş fotoğraflarına da yer veriliyor. Görsel ve işitsel kompozisyonların yanı sıra koku alma duyusunu da kapsayan sergileme tekniklerinin kullanıldığı stantta, Büyük İzmir Yangını sırasında kullanılan ve İzmir İtfaiye Dairesi Başkanlığı’nda koruma edilen itfaiye araçları da sergilendi.

“Eleştirici gücünü besleyen şey, arşivdir”

Açılış merasiminde konuşan İzmir Büyükşehir Belediyesi Lider Vekili Dr. Levent Yıldır, “Konuşmaları dinlerken, vaktin ruhu kavramı aklıma geldi. Bu hem anlaması sıkıntı hem de bir o kadar da değerli bir bahis. Çabucak akabinde Walter Benjamin’in ‘Tarihsel uzaklık, tenkit gücümüzü artırır’ kelamını hatırladım. Pekala, bu tenkit gücümüz nasıl artar? Vaktin ruhunu karakterize eden şeyin, süratle her şeyi unutmak olduğunu düşünüyorum. Güya ne kadar çabuk unutabilirsek o kadar kendimizi daha âlâ hissedebiliriz üzere geliyor. Bu tenkit gücünü besleyen şeyin arşiv olduğunu söylemek istiyorum” dedi.

“Gelecek kuşaklar de bilmeli”

Büyük İzmir Yangını’nın gelecek jenerasyonlar tarafından bilinmesi gerektiğini vurgulayan Küratör Nejat Yentürk de “Ben, emekli bir tabibim. 32 yıllık meslek hayatımda, bir kişi dışında İzmir’in başından bir yangın geçtiğini bilen yoktu. Bizim müfredatımız unutmak ve unutturmak üzerineydi. Benim buna itirazım vardı. Bu yaşananları belgelemek üzere doküman, nesne, kitap, fotoğraf ve evrak toplamaya başladım” diyerek standın hazırlanma sürecini aktardı. Stant küratörleri Nejat Yentürk ve Aybala Yentürk, standın açılmasında takviyelerde bulunan İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Dr. Cemil Tugay, APİKAM yetkilileri ve çalışanı ile arşivlerinin stantta yer alması için katkıda bulunanlara teşekkür etti.

“İzmir yangınının şuurunda olmalıyız”

Küratör Aybala Yentürk, İzmir’in düşman işgalinden kurtuluşunun dördüncü günü çıkan ve iki günde kenti küle çeviren Büyük İzmir Yangını’nı da işgal sonlanmasına karşın kentte devam eden savaş halinin bir sonucu olarak kıymetlendirilmesi gerektiğini vurguladı. Yanık Yurt standının, İzmir yangınını birinci defa bu kadar kapsamlı formda ele aldığını belirten Yentürk, “Bir kenti tanıyıp anlamak için onun geçirdiği badireleri bilmek durumundayız. Bu bilmek bize, bu türlü büyük bir felaketten sonra enkaz haline dönüşen bir kenti yine ayağa kaldırmak için uğraşan takımların yaptığının kıymetini anlamamızı ve müdafaa şuurunu getirir. Münasebetiyle İzmirliler olarak her birimizin İzmir yangınının şuurunda olmamız gerekiyor. Yokluk içerisinde yanık İzmir’in tekrar imar edilmesi için gösterilen eforları, İzmir’in tekrar memleketler arası ticari prestijini geri kazanması için verilen çabayı anlamak için İzmir yangınının büyüklüğünü ve kente verdiği ziyanı düzgünce anlamak gerekir” tabirlerini kullandı.

“Yanık Yurt, bir araştırma sergisidir”

İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi ve Müzeler Şube Müdürü Dr. Serhan Kemal Saygı, “Bugün APİKAM olarak çok heyecanlıyız. Stant salonumuzda yeni bir standa ‘merhaba’ diyoruz. Yanık Yurt, her şeyden evvel bir araştırma sergisidir. Standın meydana getirilmesi için APİKAM Arşivi başta olmak üzere Osmanlı ve Cumhuriyet arşivlerinden, çok sayıda yerli ve yabancı arşivden ve koleksiyonerlerimiz Yavuz Çorapçıoğlu arşivi ile Nejat Yentürk koleksiyonundan yararlanılmıştır. Yanık Yurt, Büyük İzmir Yangını’na ve Batı Anadolu’da çıkan yangınlara yeni bakış açıları getirtmeyi ve yeni tarihi yaklaşımlara kapı aralamayı amaçlamaktadır. Bir öteki amacı de kelam konusu yangınlar hakkında şimdi gündeme gelmemiş soruları sormayı ve yeni araştırmaların oluşmasına aracılık etmektir” diye konuştu.

Savaş yıllarında yaşanan trajediye odaklanıyor
Yanık Yurt standı, savaş yıllarında yaşanan trajediye odaklanıyor. Stantta yer alan fotoğraflar Nejat Yentürk koleksiyonu ve Albert Kahn Arşivi’nden derlendi. Yunan ordusunun çekilmesi sonrasında Batı Anadolu’daki kasaba ve kentlerin durumunu belgeleyen sinemalar ise Albert Kahn, Memleketler arası Kızılhaç Komitesi ve British Pathé Arşivleri’nden alındı. Standa, Yavuz Çorapçıoğlu ve Hükümet Tulumbacı Başı Ali İstek Bey’in ailesi de arşiv takviyesinde bulundu.

Ücretsiz ziyaret edilebilecek

Sesli rehber hizmetiyle dayanak verilecek stant, Türkçe ve İngilizce anlatımla ziyaretçisiyle buluşmaya devam edecek. Dizaynından kurulumuna kadar tümüyle İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin imkânları ve APİKAM çalışanının emeğiyle meydana getirilen stant, 20 Haziran 2025 tarihine kadar fiyatsız ziyaret edilebilecek.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı